Het stoplicht van de economie schiet heen en weer tussen rood en donkerrood. Onze economie bleek bestendig tegen de gevolgen van corona, maar niet tegen de gevolgen van de Russische inval in Oekraïne. De afgelopen maanden is het producentenvertrouwen verder gedaald. Ook het consumentenvertrouwen is in 20 jaar niet zo laag geweest.
Zorgen over stijgende energieprijzen, de hoge inflatie en een mogelijke recessie hebben dalende bestedingen en afnemende investeringen tot gevolg. Het enige lichtpuntje is de lage werkloosheid, maar ook dit is het gevolg van een zorgwekkende trend. Er is een tekort aan alles: energie, grondstoffen, materialen, ruimte en mensen. We hebben meer economie dan mensen. Die krapte op de arbeidsmarkt werkt als een snelheidsbegrenzer op een auto van Max Verstappen. In potentie wereldkampioen, maar als laatste over de streep. Work smarter, not harder, lees ik overal op LinkedIn. De realiteit is dat we beide niet doen.
Dalende arbeidsproductiviteit
Onze arbeidsproductiviteit daalt al een halve eeuw gestaag. In de jaren ’70 steeg de arbeidsproductiviteit in Nederland nog met 4%. In de decennia erna daalde dit steeds verder tot 0,3% (!) in de afgelopen 10 jaar. Dat betekent dat werknemers per gewerkt uur steeds minder waarde toevoegen aan de economie. Tegelijk zijn we steeds minder gaan werken: deeltijd is de norm geworden. Als deeltijders 1 uur meer werken zijn de personeelstekorten in de zorg en het onderwijs opgelost. We zullen met zijn allen meer moeten gaan werken en dat extra werken moet ook lonen.
Vergrijzing
Verder is de vergrijzing een enorm probleem. Er zijn in de toekomst te weinig werkenden om alle gepensioneerden van hun AOW te voorzien. In de jaren ‘60 waren er voor iedere AOW’er nog 6 werkenden. Nu zijn dat er nog maar 3,3. In de toekomst zijn er nog maar 2 werkenden per AOW’er. Onze beroepsbevolking gaat tussen nu en 2060 met 13% krimpen. Dat is onhoudbaar. Rationeel bekeken zouden we een systeem moeten hebben van goed gereguleerde arbeidsmigratie om deze vergrijzing het hoofd bieden. De realiteit van Ter Apel staan hier een politieke oplossing in de weg.
Investeren in digitalisering
In Nederland zitten 1,2 miljoen potentieel werkenden langs de kant. Werkgevers en werknemersorganisaties, onderwijsinstellingen, sociale partners en de overheid moeten hier de handen ineenslaan om zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Maar we moeten ook realistisch zijn. Hiermee gaan we de arbeidsproductiviteit niet weer op het niveau van de jaren 70 krijgen. Bedrijven hebben behoefte aan middelbaar en hoog opgeleid technisch personeel.
Dat gaan we maar zeer beperkt oplossen met de bakken van het UWV. Blijft over: investeren in digitalisering, robotisering en automatisering. We móeten investeren in R&D zodat we meer kunnen maken met minder mensen. In 2020 gaf Nederland slechts 2,3% van het bbp uit aan R&D, in Flevoland is dat maar 1%. Onze totale R&D-uitgaven, dus van zowel overheid als bedrijfsleven, zitten daarmee onder het gemiddelde van de OESO-landen. Dat vraagt om een paradigmashift: een fundamentele andere manier van kijken naar onze economie. Niet meer werk, werk, werk, maar robot, robot, robot.
Over Marco Smit
Gastcolumnist Marco Smit is directeur van Horizon Flevoland. Horizon Flevoland is de regionale ontwikkelingsmaatschappij in Flevoland en is nauw verbonden met provincie Flevoland.
(Bron: Provincie Flevoland)
