Beeldbepalend, gemeentelijk cultuurgoed of Cultureel erfgoed
COLUMN - Soms is het moeilijk om aan te geven waarom iets past of net niet past en iedereen heeft natuurlijk zijn of haar eigen mening. Zo is bijvoorbeeld de Oude Kerk (beter bekend als De Maria Magdalenakerk) in Rijen beeldbepalend en mogelijk ook nog cultureel erfgoed. Voor mij is het station Putten beeldbepalend, net als de Zuil van Lely en de oude wachtkamer op het Station Amsterdam Centraal en de grote platanen in de Hofdijkstraat in Harderwijk (die het veld moesten ruimen voor moderne kabels en ondergrondse afvalcontainers). Daarentegen vond ik de oude woningen die door de Duitsers in de Tweede Oorlog in de Kampstraat (Rijen) zijn gebouwd, vallen onder het cultureel erfgoed, maar ze zijn allemaal gesloopt, behalve 1.
Beeldbepalend
Wikipedia geeft aan dat een beeldbepalend pand (karakteristiek pand) meestal een aanduiding is voor een gebouw dat op culturele of historische gronden bescherming geniet van de gemeente. Daarentegen hebben de beeldbepalende gebouwen niet dezelfde status als gemeentelijke of rijksmonumenten. Tevens is heel vaak alleen de voorgevel beschermd. Dit houdt in dat voor een verbouwing geen monumentenvergunning nodig is. Met andere woorden, het gebouw of object heeft bescherming op culturele of historische gronden en heeft een belangrijke rol bij het aanzicht van een dorp of stad en essentieel voor de stedenbouwkundige of landschappelijke samenhang en verhoogt de herkenbaarheid van de omgeving. Tot zover de theorie.
Als ik de aftrap mag doen, is het ziekenhuis Lelystad ook een beeldbepalend gebouw en zeker als men kijkt naar de voorkant (de hoofdingang) en is tevens essentieel voor de stedenbouwkundige samenhang en verhoogt de herkenbaarheid van de omgeving. De gemeente Lelystad heeft 2 Rijksmonumenten (‘Terrein met scheepswrak uit de late middeleeuwen’ en ‘Terrein met resten van een nederzetting uit het vroegneolithicum B-middenneolithicum A’). Daarnaast zijn er een aantal gemeentelijke monumenten, maar geen woord over het beeldbepalende ziekenhuis Lelystad.
Het ziekenhuis heeft voor veel mensen een herinnering, van Medisch Centrum West tot de MC-IJsselmeerziekenhuizen geschiedenis, van de bouw tot wat er nu als trots en mooi gebouw staat. Voor mensen die er gewerkt hebben, net als ik zelf. In 2007 is er een boek verschenen ‘Cultuurhistorie in Lelystad’ waar niet of nauwelijks wordt gesproken over ziekenhuis Lelystad. Maar er is wel geschreven over ziekenhuis Lelystad door de Erfgoedcommissie Lelystad, die kwam met het rapport ‘Ziekenhuis Lelystad, waardestelling’ (2019). Het eerste wat opvalt, is dat er geen bescherming op het ziekenhuis zit, niet eens beeldbepalend. In de inleiding wordt (reeds) aangegeven dat de bedoeling is om een nieuw bestemmingsplan voor het gebied voor te bereiden. Maar men zou wel kijken naar de cultuurhistorische waardering van het complex.
In het rapport wordt melding gemaakt van het feit dat de architectonische visie niet leidend is geweest, maar het mogelijk effect van het gebouw als genezingsmechaniek. “ … Desondanks werden architectonische elementen ingezet om op een ander niveau resultaat te boeken. We denken dan aan huiselijkheid, de menselijke maat, gebruiksgemak en herkenbaarheid … “
Het gebouw is ontworpen door een architectengroep met specialisme in ziekenhuizen, maar er zijn elementen gebruikt die het gebouw een duidelijk karakteristiek uiterlijk geven, met name elementen van de Bossche School. Tevens heeft ziekenhuis Lelystad een duidelijk accent in de vorm van een toren (versierd met een reliëf in baksteen en beton) wat het karakter gaf van een belangrijk publiek complex, waardoor het belang van het gebouw voor de gemeenschap wordt benadrukt. In 2019 schreef de commissie dat het een stevig en robuust gebouw is, wat nog een hele tijd mee kan. Het rapport geeft niet aan waarom het gebouw gesloopt moet worden, sterker nog: “ … Architectonisch, stedenbouwkundig, historisch en landschappelijk, vormt het ensemble een ideaal uitgangspunt om een nog sterkere stedelijke rol te veroveren … “
(Bronnen: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Cultuurhistorie in Lelystad, Gemeente Lelystad, Wikipedia, Erfgoedcommissie Lelystad)
